استان قزوین تا پیش از این هیچ مرکز یا کلینیک تخصصی درمان ناباروی نداشت و بیماران و زوج‌های نابارور مجبور بودند برای درمان مشکل خویش، رنج و هزینه‌های سنگین سفر به شهرهای پیشگام درمان ناباروری مانند تهران، یزد و اصفهان را به جان بخرند. اما در تیرماه ۱۳۹۲ مرکز تله مدیسین درمان ناباروری جهاد دانشگاهی، با روش دوراپزشکی و درمان از راه دور برای اولین بار در کشور، در استان قزوین تأسیس شد و توانست در همین مدت زمان موفقیت‌های چشم‌گیری در استان داشته باشد. مصاحبه‌ی ما با خانم زینب کریمی مدیر مرکز تله مدیسین درمان ناباروری جهاد دانشگاهی قزوین را در زیر می‌خوانید:
درمان ناباروری از راه دور!
سیر مراحل درمان در این مرکز چگونه است؟
پس از انجام ویزیت اولیه توسط پزشک زنان حاضر در مرکز، برای بیمار پرونده تشکیل می‌شود و بعد از این که برای ما مسجل شد که زوج نابارور هستند، پرونده‌ی نازایی برایشان تشکیل می شود و با یکسری آزمایشات و بررسی‌های اولیه، سیکل درمان شروع می‌شود. اگر سیکل درمان «آی یو آی» باشد تمام مراحل درمان در مرکز نازایی قزوین انجام می‌شود، اما اگر بیمار کاندیدای «آی وی اف» یا «میکرو اینجکشن» و یا «کاشت جنین» باشد باید به مرکز نازایی قم ارجاع شود. البته این ارجاع به این صورت نیست که نیاز باشد تمام مراحل درمان در آن جا انجام گیرد، بلکه به این طریق است که در همان مراحل اولیه‌ای که نیاز به سونوگرافی و تجویز داروهای اولیه هست، همین جا این کارها برایش انجام می‌شود و سپس گزارش سونوگرافی از طریق ارتباط تله مدیسین یا ارتباط مستقیم کامپیوتری در حضور پزشک متخصص ما و بیمار، برای پزشک فوق تخصص نازایی آن مرکز ارسال می‌گردد و از طریق همین ارتباط داروهای اصلی، دُز دارو و نوع دارو و میزان آن تعیین می‌شود و سونوگرافی‌های سریالی هم که در روزهای آینده نیاز است، برایش انجام می‌گیرد. در نهایت زمانی که بیمار برای گرفتن تخمک یا عمل پانکچر آماده می شود، آن روز بیمار به مرکز نازایی قم ارجاع داده می‌شود. البته زمانی که بیمار در مرکز قم سپری می کند در حد چند ساعت است و نیاز به بستری خاصی ندارد. آن جا این کار انجام می‌گیرد.
در مرکز درمان ناباروری قم دقیقا کدام مرحله درمان انجام می شود؟
پس از گرفتن تخمک از خانم و اسپرم از آقا، این نطفه‌ها در آزمایشگاه جنین شناسی مرکز نازایی قم با هم لقاح داده می‌شوند و در نهایت اگر یکسری جنین با کیفیت خوب تشکیل شود، همان‌جا کار انتقال جنین نیز انجام می‌گیرد. هر دو کار یعنی هم انتقال جنین و هم عمل پانکچر به هیچ وجه نیازی به بستری ندارند و فقط یک صبح تا ظهر زمان می‌برند. بعد از این که کار انتقال جنین صورت گرفت، مراجعه کننده‌ی ما خیلی راحت همان روز بدون این که حتی نیاز باشد روزهای بیشتری آن‌جا بماند، به شهر خود بازمی‌گردد. بعد از این که به شهر خود بازگشت باز هم تحت نظر ماست. دو هفته بعد آزمایش بارداری انجام می‌گیرد، اگر خانم باردار بودند که همین جا مراقبت‌های بارداری نیز برایشان انجام می‌دهیم. بنابراین فقط با یک تا دو بار رفتن به مرکز نازایی قم، کاشت جنین برایشان انجام می‌گیرد و این دوره‌ی درمان بین یک تا سه ماه طول می‌کشد.
در این موضوع فقط با مرکز درمان ناباروری قم در ارتباط هستید؟
ما الان با مرکز نازایی قم به صورت مستقیم در ارتباط هستیم. پزشکانی که در این مرکز هستند فقط پزشکان قمی نیستند، بلکه پزشکان فوق تخصص نازایی تهران هم هستند. فعلاً به صورت رسمی تنها با مرکز نازایی قم در ارتباط هستیم، اما در حال مذاکره با مراکزی نظیر مرکز نازایی ابن سینا و همین طور بعضی کلینیک‌های دیگر هم هستیم.
از دیگر استان ها هم مراجعه کننده ای دارید؟
چیزی که کاملاً باعث تعجب ما شده، این است که ما فقط از شهر یا استان قزوین مراجعه کننده نداشته‌ایم، بلکه از استان‌های هم‌جوار نیز مراجعه داشته ایم. حتی از استان اردبیل، زنجان، همدان، کرمانشاه و… نیز مراجعه کننده داشتیم. گاها از شهرهای خیلی دور مانند مشهد نیز برای بحث نوبت گیری با ما تماس گرفته‌اند، ولی با آن‌ها مشاوره انجام داده‌ایم که برایشان مقرون به صرفه نیست بخواهند از مشهد به این‌جا بیایند.
چرا بعضا پیش آمده که فرزندان حاصل از درمان چندقلو هستند؟
وقتی درمان نازایی انجام می گیرد، مطلوب‌ترین حالت یک حاملگی تک قلو است. ولی در درمان‌های نازایی به خصوص در مواردی که کاشت جنین وجود دارد برای این که احتمال موفقیت افزایش پیدا کند بیشتر از یک جنین انتقال داده می‌شود و با توجه به کیفیت جنین ها، حداکثر سه جنین انتقال داده می‌شود. به همین دلیل بسیاری اوقات ایجاد چندقلویی مسئله‌ای است که نمی‌توان از آن فرار کرد. در مرکز ما با توجه به این که تحریک تخمک‌گذاری و کاشت‌های جنین انجام می‌شود، دو مورد سه قلویی داشته‌ایم که در هر دو مورد بچه‌ها صحیح و سالم به دنیا آمده‌اند.
مراجعین خاصی هم داشته اید؟
به نظر من یکی از موفقیت‌های ما این است که برخی افرادی که در مرکز ما درمان شده‌اند کسانی بوده‌اند که با نازایی طولانی مدت مواجه بوده‌اند. مثلاً ما موردی را داشتیم که خانم بعد از ۲۲ سال باردار شد، این مورد شخصی بود که حتی کاشت جنین هم در یکی از مراکز نازایی انجام داده بود. طبیعی است که ما بیشتر از بارداری کسانی خوشحال می‌شویم که از زمانی که اقدام به بارداری کرده‌اند تا زمانی که بخواهند باردار شوند مدت زیادی گذشته باشد، چون چنین افرادی زمانی به ما مراجعه می‌کنند که تقریباً ناامید گشته‌اند. این از نظر ما یک موفقیت بزرگ است.
از نظر شما مهمترین علت ناباروری در زوجین قزوینی چیست؟
تعداد مراجعه‌ی اولیه به مرکز ما از تأسیس تا پایان اردیبهشت ۹۵، ۲۴۷۶ نفر بوده است. از این تعداد، ۱۴۷۹ نفر زوج‌هایی هستند که وارد سیکل درمان شده‌اند و ۴۱۲ مورد بارداری‌های مثبت در مرکز ما اتفاق افتاده است. درصد زیادی از مراجعین ما کسانی هستند که قبل از مراجعه به مرکز ما درمان‌های درستی بر روی آن ها صورت نگرفته یا اصلاً بیمار به دلیل نداشتن هزینه حتی دنبال این هم نبوده که ببیند آیا مشکلی وجود دارد که نازایی اتفاق افتاده یا خیر! چنین مراجعینی اگر زمانش نگذشته باشد، خیلی‌هایشان اصلاً به آی یو آی یا آی وی اف هم نمی‌رسد و با درمان‌های دارویی جواب می‌گیرند.
از زمان تأسیس مرکز ما تا کنون، یکی از شایع ترین و قابل درمان‌ترین علل نازایی مراجعین ما تنبلی تخمدان است. درمان این مورد بسیار راحت است و تنها نیاز به صبر دارد. این مراجعین در واقع خانم‌هایی هستند که پریودهای نامنظم دارند که این نیز به دلیل عدم تخمک گذاری است. زیرا تا زمانی که تخمک گذاری صورت نگیرد بارداری اتفاق نمی‌افتد. این افراد با گرفتن دارو خیلی راحت تخمک گذاری در موردشان اتفاق می‌افتد.
ولی یک موردی که خیلی زود شاید باعث ناامیدی در این افراد شود این است که بعد از این که یک بار دیدند که تخمک دارند، انتظار دارند همان ماهی که تخمک وجود دارد صد در صد باردار شوند. در حالی که این گونه نیست. زیرا زمانی که ما یک تخمک خوب داریم احتمال بارداری حدود ۱۵ درصد است. یعنی این میزان درصد، بهترین حالت است. به همین علت وقتی این خانم‌ها یک تخمک خوب را بعد از گرفتن دارو می‌بینند، انتظار دارند که صد در صد باردار شوند و وقتی این اتفاق نمی‌افتد فوق العاده ناامید می‌شوند.
چه مسائل مشترکی در بین مراجعین شما وجود دارد؟
یکی از مشکلات زیادی که ما در مراجعین داشته‌ایم کاهش ذخیره‌ی تخمدان در سنین پایین بوده است؛ یا به عبارتی یائسگی زودرس. حتی ما در مراجعین داشته‌ایم کسانی که در سن ۱۷ یا ۱۹ سال دچار این مشکل شده‌اند. این گونه افراد تنها راه برایشان تخمک اهدایی است و با وجود این که از نظر شرعی مشکلی ندارد ولی زوجین معمولا خیلی سخت این مسئله را قبول می‌کنند.
چه توصیه ای برای افرادی که در سنین بالا ازدواج می کنند دارید؟
توصیه ی بنده این است که خانم‌هایی که در سنین تقریباً بالا، یعنی بالای ۳۰ یا ۳۵ سال ازدواج می‌کنند حتماً سعی بر این داشته باشند که خیلی سریع اقدام به بارداری کنند، چون بعد از سن ۴۰ سالگی ذخیره‌ی تخمدان با سرعت خیلی بالایی کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر بحث کاهش ذخیره، اگر تخمکی هم باشد کیفیتش خیلی پایین می‌آید. با توجه به این عوامل ما مراجعین زیادی داریم که وقتی جواب آزمایش را برای ما می‌آورند می‌بینیم که برایشان کاری نمی‌شود کرد و کاندیدای تخمک اهدایی هستند، به همین دلیل است که توصیه می‌کنیم خانم‌ها سن ازدواج را خیلی سخت نگیرند.
چرا؟
چون در مورد سنین بالا، بارداری به‌راحتی سنین پایین نخواهد بود. اگر هم خانمی به هر دلیلی در سن بالا ازدواج کرده بارداری را نباید به تعویق بیندازد، حتی اگر شرایط ظاهری زندگی مهیا نباشد، زیرا اگر منتظر مهیا شدن شرایط ظاهری زندگی باشد مطمئناً در نهایت به مشکل خواهد خورد و نیازمند صرف هزینه های بیشتری می گردد.
به نقل از هفته نامه افق آینده
